جمال کزازی
طرح سؤال از رییس جمهور پس از چند ماه حرف و حدیث بالأخره در روزهای انتهایی سال 90 اجرا شد. البته پیگیران این قضیه از سال 86 خواستار آن بودند امّا این اولین باری بود که در تاریخ انقلاب اسلامی، چنین مراسمی انجام میشد. هرچند حضور رئیس جمهور در مجلس و پاسخ به نمایندگان، حواشی دیگری را هم به سؤالات نمایندگان اضافه کرد؛ اما صورت گرفتن چنین جلسهای نکات قابل ملاحظهای داشت که به اختصار مورد اشاره قرار میدهیم:
1. شکسته شدن تابوی نقد قدرت در نظام جمهوری اسلامی:
اثر مثبت این کار نمایندگان در فضای سیاسی کشور این است که از قدرت در نظام اسلامی تقدس زدایی شد. شکی نیست که وقتی هر انسانی قدرتی - حتی خیلی کم - در دستش قرار میگیرد، با نبود هرگونه انتقاد به بهانه تلاش برای براندازی یا تشویش اذهان عمومی و به مدد چاپلوسان و متملقان ، نسبت به روشها و معیارهای انجام وظیفهی خود حس رادیکال گونهای میگیرد که منجر میشود از هرگونه تلاش برای بهبود اوضاع و شرایط فعلی پرهیز نماید. چنین امری با توجه به شرایط انقلاب اسلامی و تلاش روزافزون دشمنان داخلی و خارجی، موجب وخیمتر شدن اوضاع میشود. پس طرح سؤال از رئیس جمهور به عنوان شخص اول اجرایی کشور، خود بیانگر غنای دمکراسی در ایران و تلنگری به مسئولین است که طرز اداره و وضع کنونی کشور «گل و بلبل» نیست! البته در این بین یکبار دیگر به سیاه نماهای به اصطلاح روشنفکر و اسلام گریزان غربزده ای که سنگ دمکراسی و حقوق بشر ایران را به سینه می زدند، نشان دادند که تحلیل هایشان به درد همان سایت های بی محتوا و شبکه های متروکه ی شان هم نمی خورد!
2. تحلیل موضع گیریهای اخیر رهگشای انتخابات آتی:
برای به ثمر رسیدن این طرح، طیفهای مختلف نمایندگان و بسیاری از مسئولین موضع گیریهایی داشتند که میتوان با تحلیل و مقایسه آنها با معیارهای اصولی انقلاب اسلامی، مشخص نمود که تفکرات و دغدغه های ایشان تا چه اندازه با آرمانهای انقلاب شباهت و قرابت دارد. اگر نگاهی گذرا به تاریخچهی پیگیری نمایندگان مجلس هشتم برای طرح سؤال از رئیس جمهور بیندازیم، متوجه میشویم که از سویی منتقدین جدی دولت به دلیل آیین نامه ای بودن طرح سوال از رییس جمهور کنار کشیده بودند و یا برخی از نمایندگان که اکثراًً بی جهت از دولت طرفداری می کردند، خواهان برگزاری آن نبودند و از سوی دیگر برخی خود را به آب و آتش می زدند تا مثلاٌ از حقوق جامانده و از دست رفته ی مردم (!) دفاع نمایند. آنچه که مشخص است و در صحبتهای رهبر عظیمالشأن هم قابل ملاحظه است، این است که این کار به طرزی میبایست انجام گیرد که اولاً ایجاد تفرقه و کدورت بین ارکان نظام نکند و ثانیاً باعث تخریب دولت خدمتگزار مردمی نشود.
اما با این وجود، از نظر برخی پیگیری تصویب این قضیه تا حدی مهم شده بود که ... . بازیگری هنرمندانه این افراد به همراه حمایت و فضاسازی ظاهراً هماهنگ رسانه ای سبب شد تا علاوه بر ملّت شریف ایران، بیگانگان و بالأخص صهیونیستها نیز مشتاقانه پیگیر این مسئله باشند! چنانچه اگر تا قبل از جلسه، عبارت «سؤال مجلس ایران از احمدی نژاد» را در گوگل عبری زبان جستجو میکردید در حدود 25 هزار مورد یافت شده داشت. جالب تر آنکه برخی از گروههای مردمی که خود را حامی ولایت و دولت معرفی میکنند، با استناد به این مسئله، اجرای این طرح را ادامهی فتنهی 88 دانسته و اظهار کردند که جریان تکفیری در مجلس موجب شده است که جشن هامان سوزی در اسرائیل زودتر برگزار شود! تحلیلهای مختلف و مسائلی این چنینی باعث شد که عدهای از امضاکنندگان طرح، چند روز پس از تصویب، از نمایندگان بخواهند که برای حفظ منافع ایران اسلامی طرح سؤال از رئیس دولت را به جلسهای غیر رسمی محول کنند ،که رأی نیاورد. در ادامه و با تصویب این طرح و قطعی شدن حضور رئیس جمهور در مجلس، بنا بر اظهارات نمایندهی مردم خدابنده، عدهای از نمایندگان طرفدار دولت قصد آبستراکسیون جلسهی طرح سؤال را داشتند که با ترک مجلس، جلسه را از رسمیت بیندازند. توجه به این مسائل و تحلیل چنین موضع گیریهایی، میتواند در تصمیم گیری در انتخابات آتی رهگشا باشد.
3. عباس پور:«احمدی نژاد در آزمون امروز صفرگرفت».:
دکتر محمود احمدی نژاد علیرغم تلاش برای برگزار نشدن این جلسه در نزدیکی ایام عید، به جهت تلخ مزاج نشدن مردم در ایام سرور، در مجلس حاضر شد؛ اما صحبتهایش طبق نظر بسیاری از نمایندگان قانع کننده که نبود، هیچ، بلکه عده ای از آنان لحن صحبت و الفبای سیاسی رئیس دولت را در آن جلسه توهین به مجلس و نمایندگان دانستند.
جدی گرفته نشدن جلسه و پاسخهای احمدی نژاد باعث شد تا برخی از نمایندگان پس از اتمام صحبتهای رئیس جمهور به دکتر لاریجانی تذکر دهند که چرا در مقابل صحبتهای دکتر احمدی نژاد از حقوق نمایندگان و مجلس دفاع نکرده است. این در حالی است که سایت یاهو در پایان نقل این خبر، احتمال برقراری طرح رأی عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور را بالا دانست.
در چنین شرایطی، اخیراً هفت نفر از نمایندگان در بیانیهای پاسخی را بر پاسخهای رئیس جمهور منتشر کردهاند. متروی تهران هم پاسخ رئیس جمهور را خلاف واقع دانست. حال باید ببینیم که دولت مردان برای پایان دادن به این اعتراضات و تناقض گوییها چه خواهند کرد.
4. تا آیین نامه اجرا نشود، عیبش نهفته ماند.
پس از این جلسه بود که نمایندگان متوجه شدند که آیین نامهی طرح سؤال از رئیس جمهور در برخی از موارد مانند تقسیم وقت و قانع شدن نمایندگان ناقص و نیازمند اصلاح است. به گفته ی توکلی، عصبانیت و اعتراضهای مکرر نمایندگان پس از خروج آقای احمدینژاد در مجلس هم به نوعی دیگر نشان داد که حق با مخالفان آیین نامه ی طرح سوال از رئیسجمهور بود؛ چرا که طبق آییننامه، پس از پاسخ رئیسجمهور، نمایندگان قانوناً هیچ سلاحی جز اعتراض و تذکر به رییس مجلس نداشتند وحتی نمیتوانستند درباره پاسخهای ایشان رایگیری کنند یا حداقل پرونده آنرا به قوه قضائیه یا کمیسیونی برای رسیدگی بفرستند. در چنین شرایطی نمایندهی مردم شهرضا این وعده را به مردم داد تا پس از تعطیلات در اولین فرصت، اصلاح آیین نامه را پیگیری نماید!
5. از ماست که بر ماست.
مسئلهای که باقی ماند اینست که جلسه برای دکتر احمدی نژاد به شوخی و مزاح گذشت؛ چرا؟ آیا احمدی نژاد همیشه این طور است؟ واقعیت آنست که که اگر لحن دکتر احمدی نژاد بهتر از این بود، کسی بدش نمیآمد! به ویژه آنکه چنین طرز صحبتی بین مجلس و دولت از وجههی بینالمللی مناسبی برخوردار نیست. اما به نظر می رسد که چون مدت مدیدی بود که نمایندگان پی طرح سؤال بودند و بالاخره به این مهم دست یافتند، ظاهرا سعی کرده بودند تمام سؤالات خود را پیرامون کارنامه شش ساله دکتر در پرسشنامه بگنجانند! شاید همین موضوع باعث شد تا طرح سؤالاتی کم اهمیت و عجیب مثل چگونگی جبهه گیری فرهنگی در یک برنامه خاص یا لحن متن یک نامه، در شرایطی که مشکلات جدید تر و مهمتری در جامعه از قبیل گرانی، ارز و یا روابط بینالمللی مطرح است، سناریوی طرح سوال و انگیزه های طراحان را زیر سوال برد. به راستی سوالات مطرح شده توسط نمایندگان ملت، کجای دغدغه ها و دل مشغولی های ملت قرار می گیرد؟ واقعا مردم گرفتار مشکلات زندگی اند یا پیدا کردن تعداد موارد استفاده ی یک واژه در سخنرانی ها؟آیا نه این است که در زیر شعله های داغ آن روز مجلس، فقط خاکستر پاشیده شده بر روی مشکلات اصلی مردم قرار داشت؟
باید گفت طرح چنین پرسشهای بی ربط که بیشتر به یک انتقام گیری کینه توزانه و عقده گشایی بچه گانه در یک جنجال رسانه ای شبیه بود تا پیگیری دغدغه های مردم، خیلی زودتر از آن که احمدی نژاد پشت تریبون برود طراحان سوال را به تمسخر کشیده بود!
اما به قول صادق زیباکلام، پایین آمدن جایگاه مجلس و لحن و الفبای نامناسب رئیس جمهور در آن جلسه، معلول رفتار و منش نابههنجار برخی از نمایندگان است که برای اینکه جایگاهشان به خطر نیفتد و بعدها رد صلاحیت (!) نشوند، بی جهت از دولت حمایت میکنند؛هم چنین مجلس در برخی از مواقع حساس موضع گیریهای مناسبی نداشته است و چنانچه مجلسیان کمی بهتر و مستقلتر (!) از دولت عمل میکردند، رئیس جمهور هیچگاه نمیتوانست با چنین لحنی در مجلس حاضر شود.
بررسی موارد فوق نشان داد که طرح سوال از رئیس جمهور نکات مثبت و منفی قابل ملاحظه ای داشت؛ اما به نظر میرسد مهمتر از همه این نکته است که این جلسه نقطهی عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی شد و شاید هم - به قول لاریجانی- حتی در تاریخ اسلام سابقه نداشت! به هر حال از خداوند متعال مسئلت داریم که در سال جاری برای بهبود وضعیت معیشتی مردم، تعاملات سودمند بین مسئولین و حتی مردم و مسئولین افزایش یابد تا ظهور حجتش بیش از این به تأخیر نیفتد.